Szczegółowy opis Historii Wyspy Sobieszewskiej: Geneza powstania Wyspy Sobieszewskiej nieodłącznie związana jest z Wisłą, a głównie z procesami zachodzącymi w jej delcie. Dynamiczna działalność samej rzeki, z drugiej strony zmiany brzegowe spowodowane pracą morza, doprowadziły do utworzenia się pasa mierzei. W tym samym czasie tworzyła się delta rzeki z łachami, odnogami i dopływami. Badania archeologiczne potwierdziły, że tereny te bardzo wcześnie były zasiedlane przez człowieka, chociaż w sposób sezonowy. Co do zasięgu kulturowego, była to ludność ceramiki sznurowej, lub jej odmiany - kultury rzucewskiej. Nad Zalewem Wiślanym i Zatoką Gdańską trudniła się ona rybołówstwem i myślistwem. Naczynia gliniane sprowadzali ówcześnie mieszkający tam ludzie z dalszych okolic, gdyż gliny zdatnej do obróbki na mierzei nie było. Z innych okresów ślady osadnictwa są słabe. Zabytki na mierzei są zasypane grubą warstwą piasku i dopiero na głębokości wielu metrów natrafia się na wykopaliska. Najstarsze z nich sięgają III okresu neolitu tj. 2000-1700 roku p.n.e. Warunki, jakie wówczas tam istniały, uniemożliwiały stałe osadnictwo. Bagna, moczary, piaszczyste wydmy wzdłuż brzegu morskiego, częste zalewy i zmiany ukształtowania terenu, stanowiły barierę nie do pokonania dla ówczesnych mieszkańców tej części delty rzeki. Dopiero w kilka wieków po narodzeniu Chrystusa nastąpiło ustabilizowanie procesów brzegowych i uspokojenie wód Morza Bałtyckiego. Teren dzisiejszej wyspy - Nowa Mierzeja Wewnętrzna (Neue Binnen - Nehrung) lub Nowe Niziny Nadmorskie, przez długi okres czasu pozbawiony był wałów ochronnych, przez co bardziej niż inny narażony na coroczne wylewy Wisły. Po obwałowaniu Starej Mierzei Wewnętrznej (Alte Binnen - Nehrung) albo Starych Nizin Nadmorskich i Żuław, stał się i on interesujący dla osadników. Dotychczas bowiem przeważały tam obszary bagienne, pokryte trzciną, sitowiem i wierzbą, stale lub okresowo pokryte wodą, z nielicznymi wzniesieniami i wysokimi wydmami. Tam, u podnóża wydm nadmorskich, rozpoczęło się zasiedlanie. W XIV i XV wieku powstało wiele karczm rozsianych po całej mierzei. Na obszarze gdańskim były zobowiązane do płacenia grzywien, m.in. karczma w Górkach i Sobieszewie. W momencie ich powstawania uposażano je w ziemię, zobowiązując przy tym do dodatkowych świadczeń. Karczmy te leżały przy ważnym trakcie łączącym Gdańsk z Królewcem. W 1454 r. nazywano je Kreczem Newefehre i Kreczem Boemsagk. Przy tej ostatniej tworzyć się zaczęła osada przykarczemna. Na mapach z XVI i XVII wieku, poważnym źródle wiedzy o terenach mierzei, z których powstała w dziewiętnastym stuleciu Wyspa Sobieszewska, zaznaczono "stary wał wiślany". Przecinał on w poprzek dzisiejszą wyspę. W szesnastym stuleciu doszło do wielkiego przewrotu religijnego, zapoczątkowanego przez Marcina Lutra w 1517 roku, który wpłynął znacząco na praktyki religijne na obszarze dzisiejszej wyspy. Mieszczaństwo gdańskie ostatecznie opowiedziawszy się za nowymi prądami wyznaniowymi, w myśl zasady cujus regio illius religio, przekazało kościoły i parafie, w tym kościół w Bohnsack, nowemu wyznaniu. Do 1793 r., drugiego rozbioru Polski, do Gdańska należały Wielkie Żuławy, Mierzeja Wiślana, wioski, lasy i jeziora zlokalizowane na tym obszarze. Po tym roku przeszły pod władanie Prus. W 1806 r. doszło do wojny prusko-francuskiej. Klęski Prus spowodowały zajęcie przez oddziały cesarza Napoleona Gdańska. Stał się on wolnym miastem, włączonym formalnie i prawnie w system Konfederacji Reńskiej. Późniejsza Wyspa Sobieszewska stała się częścią pierwszego wolnego miasta. Po klęsce Napoleona, w maju 1815 r. król pruski Fryderyk Wilhelm III w rozporządzeniu zapowiedział ostateczny powrót "niektórych dawniej do nas należących polskich posiadłości", w tym Gdańska z okolicą. Potwierdził to akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego, z czerwca 1815 roku. Gdańsk znalazł się ponownie pod panowaniem pruskim. W latach czterdziestych XIX wieku Wisła wpłynęła na los części mierzei, przerywając ją gwałtownie i tworząc sobie nowe ujście. Wicenty Pol, przebywający w tych stronach, tak opisał to wydarzenie: "Od połowy stycznia 1840 roku sparły się wody średniej Wisły (...). Wisła nie mając w ten sposób kiedy ulać wód swoich, wezbrała na brzegach i zagrażała zniszczeniu całej okolicy. Aż 1 lutego 1840 roku w nocy wyrżnęła się nowym korytem wprost ku morzu (...). To nowe koryto nie ma dotąd nazwiska; a że się Wisła tak poczciwie i raźno ku morzu przebrała ? nazwijmy ją tutaj "Śmiałą Wisłą". Nowa rzeka nie tylko na trwale podzieliła jedną dotychczas miejscowość Górki (Neufähr), lecz rozpoczęła półwieczną, trudna drogę tej części mierzei do chwili, gdy ziemia ta stała się wyspą, a później częścią Gdańska. Aby uchronić miasto przed kapryśną rzeką usypano wał w poprzek starego koryta Wisły, nieopodal podzielonych wodą Górek, budując śluzę komorową w Pleniewie (Plönendorfer Schleuse), dzisiaj rozebraną, a obok, strzegącą jej bezpieczeństwa i śledzącą ruch na rzece oraz w śluzie, redutę - Fort Neufähr (też już nie istniejący). W 1895 roku otwarto budowany od 1889 r. Przekop Wisły (Weichseldurchstich) między Świbnem (Schiewenhorst) a Mikoszewem (Nickelswalde). Teren dawnych Nowych Nizin Nadmorskich otoczony został ramionami Wisły i powstała wyspa, nazwana później Wyspą Sobieszewską. Spływ lodu w 1895 roku miał następować starym korytem Wisły, natomiast wysoką, spiętrzoną wodę wiosenną postanowiono skierować do rynny przekopu i "kinety", wąskiego odcinka wykopanego wśród wzgórz wydmowych, powodując wypłukanie zalegających tam jeszcze materiałów. Na siedem kilometrów przed początkiem przekopu utworzył się jednak zator lodowy. Zaistniała obawa, że przy tak szybko przybierającej wodzie może dojść do jej rozlania na Żuławy. Lód ruszył jednak i wpłynął do przekopu. 31 marca 1895 roku o godzinie 15.45 rzeka połączyła się z Bałtykiem.Uroczystego otwarcia, z osobistego polecenia cesarza Wilhelma II, dokonał nadprezydent Prus Zachodnich, Gustaw von Gossler. Niebawem wąski strumień wody rozszerzył się do 300 metrów. W ciągu pierwszych szesnastu godzin szybki nurt wyniósł do Zatoki Gdańskiej ok. 2 mln m3 ziemi. Do jesieni znalazło się tam dalszych 7 mln m3. "Na najwyższym wzniesieniu wydmy w Nickelswalde (Mikoszewie) zbudowano prowizoryczny domek z drągów sosnowych, służący jako schronienie pana nadprezydenta (Oberpräsident) i jego świty. Rów oddzielający przekop od morza miał około 1 metra szerokości. Wokół na usypanym pagórku zgromadził się tłum ludzi. Na początku stali różni prominenci, dalej zwykli ludzie. Pięknie wypolerowany i ozdobiony kwiatami szpadel został wręczony nadprezydentowi Gosslerowi, aby ten dokonał uroczystego przebicia nowego ujścia Wisły. Ze słowami: Błogosławię to wielkie dzieło prowincji zachodniopruskiej, nadprezydent uczynił pierwszy sztych szpadlem, po czym uniósł go w górę, co tłum przyjął z wielkim entuzjazmem. W tym momencie na prawym brzegu ruszyło z kopyta 50 furmanek, które dotychczas odgradzały groblę od gapiów. W pośpiechu, z woźnicami strzelającymi z batów na wiwat, opuściły one rejon grobli. Heinitz Albert Pohl, "Z zapisków Nickelswalde." Po pierwszej wojnie światowej premier brytyjski Lloyd George zaproponował stworzenie z Gdańska i najbliższych okolic wolnego miasta. Było to zgodne z polityką brytyjską umiędzynarodowienia ujść większych rzek i uzyskiwanie koncesji w ważniejszych portach handlowych. W podpisanym w Wersalu w czerwcu 1919 roku traktacie pokojowym z Niemcami artykuły 100 - 108 dotyczyły Gdańska. Zostało powołane Wolne Miasto Gdańsk i w zarysie określone jego granice. W czasie istnienia Wolnego Miasta Gdańska utworzony został port dla wodnosamolotów usytuowany w Górkach Wschodnich. Utrzymywał on w latach trzydziestych regularne połączenia z Kalmarem i Sztokholmem, będąc eksploatowany przez Lufthansę. W dniu 23 sierpnia 1939 roku Senat Wolnego Miasta Gdańska wydał rozporządzenie, na mocy którego gauleiter NSDAP na okręg Gdańska, Albert Forster, stał się głową państwa (Staatsoberhaupt), a 1 września 1939 r. wraz z rozpoczęciem wojny z Polską, A. Forster już jako głowa tego państwa, wydał ustawę, która ogłaszała terytorium WMG częścią Rzeszy Niemieckiej. Zniesiona została konstytucja. W ten sposób Wolne Miasto Gdańsk uległo samolikwidacji. W pierwszym okresie po zakończeniu działań wojennych władzą wojskową i cywilną sprawowali komendanci wojenni. W marcu 1945 r. Rada Wojenna 3 Frontu Białoruskiego wydała swym komendantom wojennym polecenia nakazujące udzielanie pomocy tworzącej się polskiej administracji i przekazywania jej władzy cywilnej. Na podstawie ustawy z dnia 3 stycznia 1945 roku o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy Rada Ministrów postanowiła utworzyć Województwo Gdańskie (30 marca 1945 r.). W jego skład weszło w całości byłe Wolne Miasto Gdańsk. 10 czerwca 1945 r. została utworzona na wyspie gmina samorządowa w Śpiewowie, później Świbnie (dawnym Schiewenhorst). Siedzibą władz był jednak Bąsak, późniejsze Sobieszewo. Gminy samorządowe zostały przemianowane w 1950 roku na Gromadzkie Rady Narodowe. Ustawa z 20 marca 1950 roku wprowadziła rady narodowe jako terenowe organy jednolitej władzy państwowej na wszystkich szczeblach władzy administracyjnej. Stanowisko wójta zostało zastąpione przewodniczącym. Z dniem 1 grudnia 1973 r. nastąpiło rozszerzenie granic miasta Gdańska. Całą Wyspę Sobieszewską dołączono do Gdańska. Na Wyspie Sobieszewskiej znajdują się następujące miejscowości: 1. Górki (Neufähr) Górki po katastrofie roku 1840 podzieliły się na: Górki Zachodnie (Westlich Neufähr) i Górki Wschodnie (Östlich Neufähr). Między obu miejscowościami kursował prom czynny do 1945 roku. Zabudowa Górek Wschodnich jest jednorodna, utrzymana w tradycyjnej formie i klimacie. Zachowało się dużo domów drewnianych, typowych dla architektury rybackiej na Mierzei Wiślanej w XIX wieku. W okresie Wolnego Miasta Gdańska zostało zbudowane lądowisko dla aeroplanów oraz niewielka hala dworca lotniczego, zachowana do dziś, wraz z oryginalnym kominkiem z tamtych lat. Dzisiaj mieści się tam Stacja Biologii Uniwersytetu Gdańskiego. 2. Sobieszewo (Bohnsack) Górki Wschodnie łączą się z miejscowością Sobieszewo, największą na wyspie. Bierze ona swój początek od karczmy wzmiankowanej w dokumentach z 1438 roku. Księga czynszów komturstwa gdańskiego podaje, że Sobieszewo posiadało 22 radła. Była to już wówczas duża wieś chłopska. Obecna nazwa miejscowości nie ma żadnego nawiązania historycznego. Pierwotnie nazywano ją Bohnsack, pisano również Bonensak, w dosłownym znaczeniu ? worek fasoli. Część mieszkańców zajmowała się rybołówstwem. Wcześnie zostały odkryte walory przyrodnicze, krajobrazowe i rekreacyjne osady. Na przełomie XVIII i XIX wieku w okolicy brzegu morskiego wystawiono nadbrzeżny pawilon wypoczynkowy obsługujący coraz liczniejszych kuracjuszy. Znajdowało się tam również kąpielisko. Nieco później, w 1906 roku, zbudowano nad Wisłą Dom Kuracyjny według projektu W. Helda. Ze względu na erozję koryta rzeki zmieniał się układ przestrzenny miejscowości. Wielki wpływ miały wylewy. Między innymi w 1840 i 1860 roku Wisła niosąc lód, przy wysokim stanie wody, zniszczyła 18 posesji, zagrażając bezpośrednio kościołowi, który został podmyty przez wzburzone wody. Kościół ten, mający rozmiary kaplicy, wymieniany był w dokumentach z 1590 roku. W latach następnych rozbudowany, otrzymał wieżę, kaplicę, rokokowa ambonę i zegar. W 1945 r. wieżę wysadziły oddziały niemieckie broniące się na tym obszarze, niszcząc dach. Świątynia została odbudowana przez nową parafię katolicką i oddana pod zarząd Zgromadzenia Księży Saletynów. W 1986 r. kościół, będący tuż po remoncie, spłonął. Inauguracja nowego nastąpiła w 1997 r. Kościół otaczał cmentarz integralnie związany z budowlą sakralną. Przypuszczalnie nagrobki wypełniały całą powierzchnię parceli. Do dzisiejszych dni pozostały nieliczne, z których wysoką wartość zabytkową oraz artystyczną reprezentują dwa rokokowe pomniki nagrobne: 1-szy Gerharta Bartscha, najwyższego dostojnika kościoła w Sobieszewie, wykonany w piaskowcu w formie wolno stojącej steli. Datowany na 1777 r., nie sygnowany, bogato dekorowany, o plastycznym ornamencie. Całą płaszczyznę na awersie i rewersie pokrywa inskrypcja. 2-gi to stela trzech dostojników pochodzących z Komar i Wieńca. Również ona jest bogato dekorowana, w centralnej części wypełniona rytą inskrypcją. Pismo neogotyckie. Na płaszczyznach bocznych wysuszone palmety i ornament kwiatowy. Architektura Sobieszewa jest zróżnicowana. Obok siebie, naprzemiennie, nie przeważając liczebnie i nie wytwarzając swoistego klimatu, występują: tradycyjne domy rybackie, drewniane i murowane, miejskie domy jednorodzinne, wille podmiejskie, współczesne prostopadłościany i bloki mieszkalne. Reprezentatywne, w jakimś ograniczonym stopniu oddające urok miejsca, są wille podmiejskie, rozbudowane, z licznymi werandami, balkonami, gankami, wystawkami, kryte wysokimi dachami o wielkich spadkach. Ozdabiane kamieniem, cegłą licówką, tynkiem, drewnem, elementami snycerskimi o ?tyrolsko ? bawarskich? formach ? współgrają z otoczeniem. Kamieniczki podmiejskie, których jest kilka, kształtują także w jakimś stopniu historyczny charakter architektury osiedla, nie wyróżniając się jednak szczególnymi, niepowtarzalnymi cechami. 3. Sobieszewko (Bohnsacker Pfarrdorf) Leży ono na południowy wschód od Sobieszewa. Powstało jako Bąsak Kościelny (Bohnsacker Pfarrdorf) w 1793 roku. Łąka między nim a Sobieszewem nosiła nazwę Leśnej. W tym miejscu, w średniowieczu, uchodziło prawdopodobnie do Wisły jedno z odgałęzień nazywane Wąską. Znajduje się tam obszerny dom mieszkalny i zabudowania gospodarcze należące do Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach k/Warszawy. Budynek mieszkalny nawiązuje do willi podmiejskiej, z użyciem form charakterystycznych dla neorenesansu północnego. Murowany jest z cegły ceramicznej, ozdabiany cegłą licówką. Na podwórze gospodarcze prowadzi dwustronnie obsadzona starodrzewem droga dojazdowa. Wjazdu na posesję można dokonać przez doskonale zachowaną bramę składającą się z trzech słupów oraz z kutych żelaznych wrót i furty. 4. Sobieszewska Pastwa (Bohnsackerweide) Powstała w 1622 roku. Niegdyś składała się z dużych bauerskich zagród. Układ osady oparty był na wale wiślanym i drodze na nim biegnącej, od której odgałęziały się inne, przy których zakładano posiadłości rolnicze (czasami o znacznych wielkościach). Na mapie z XVI wieku oznaczono ten teren jako posiadłości "szlachetnego radcy Weyde". Na mapie P. Krügera z 1634 roku podano nazwę Sobieszewskiej Pastwy jako Ratsweyde. W tym czasie posiadała już pięć zagród. Obok wykreślonych posesji umieszczono napis: Tu mieszkają Holendrzy. W 1819 roku Sobieszewska Pastwa liczyła 10 domów z 104 mieszkańcami. Ziemia, którą uprawiano, liczyła 222,5 ha. W 1950 r. mieszkało 68 osób w 11 gospodarstwach. 5. Przegalina (Einlage) Przyjąć można, że miejscowość powstała w 1563 roku, w czasie wydania tzw. przywileju dla Świbna. W tym dokumencie południową część nadanego terenu o powierzchni 8 łanów i 10 mórg, położoną wzdłuż Wisły, nazwano Einlage. Einlage to termin techniczny - wstawka, wkład, i oznaczał obszar pozostawiony między groblami, dla stworzenia miejsca dla lodu i wezbranych wód powodziowych. Obecna nazwa nie ma żadnego historycznego uzasadnienia. W 1819 roku były tutaj 34 zagrody i 197 mieszkańców, zajmujących się rolnictwem albo rybołówstwem, piekarnia i dwie karczmy. Gwałtowny rozwój wsi nastąpił po przekopaniu nowego ujścia Wisły i powstania dwusuwowej śluzy odcinającej ramię rzeki oraz portu służącego rybakom oraz tworzącej się flotylli lodołamaczy. Podobnie jak w sąsiednim Świbnie zbudowano kolonię przegalińską. Przez mosty na śluzach przeprowadzona została kolej wąskotorowa zmierzająca następnie wałem do przeprawy na Wiśle. Przy śluzach był przystanek tej kolei. Między torami wodnymi obu śluz powstała kwarantanna portowa. Po południowej stronie śluzy, nad Martwą Wisłą powstało kąpielisko, obok którego znalazła dla siebie miejsce jedna z karczm. We wsi zbudowano szkołę, obecnie dom dla osób bezdomnych im. Brata Alberta, sklepy, przystań wodna, wiatrak. 6. Świbno (Schiewenhorst) Leży nad obecnym Przekopem Wisły. Tereny przez nie zajmowane określano w 1552 roku jako opustoszałe nieużytki. Podobnie jak inne obszary w niedalekiej odległości od Gdańska, oddano je w dzierżawę bogatym mieszczanom, m. in. w 1503 i 1563 r. W przywileju wydanym z tej okazji wspomniano o "starym wale wiślanym", zobowiązując nowego użytkownika wsi do jego uszanowania. Na szczegółowej mapie z 1600 roku oznaczone jest Świbno, a także odgałęzienie Wisły nazywane Fenetsche Lauf, krótki odpływ przebiegający obok Przegaliny. Na początku XX wieku był jeszcze widoczny jego ówczesny kształt. Podawana w dokumentach nazwa Schiewenhorst, zapisywana w 1614 r. jako Schiefe Horst, tłumaczy się - Skośny Gaj albo Skośna Kępa. Domy stawiano po obu stronach traktu wiodącego na wschód. Działała tam karczma, kuźnia, dwie piekarnie i buda kramarza. Spis z 1886 r. mówił o 17 domach i 271 mieszkańcach. Powierzchnia gruntów uprawianych przez wieś wynosiła 243 ha. Wyróżniały się dwie duże zagrody bauerskie. Podobnie jak pobliskie Sobieszewo, w XIX wieku również Świbno przejmować zaczęło funkcje rekreacyjne. Nad morzem urządzono kąpielisko. Podjęcie budowy przekopu Wisły stało się dla tej osady zdarzeniem przełomowym. Między miejscowościami Świbno i Mikoszewo powstała szeroka rzeka, również długie i solidne wały, port rybacki w Świbnie, zmienił się też układ przestrzenny miejscowości. Na wale ulokowano kolonię świbnieńską złożoną z, drewnianych bądź murowanych, domów rybackich o zbliżonych formach, detalach i snycerce. W miejscu niewielkiego jeziora zbudowano port. Z Mikoszewem Świbno łączyło się trzema połączeniami promowymi, dwoma pasażerskimi i kolejowym. Na początku XX wieku doprowadzono kolej wąskotorową do Świbna, skąd część składu przewożono na drugi brzeg, by kontynuował swoją podróż do Stegny i Sztutowa. Naprzeciw wzniesień leśnych Świbna rozciąga się wysoka wydma Mikoszewa. Powstanie w tym miejscu nowego ujścia Wisły (1889-1895 r.) przyciągało wielu ludzi, doprowadzając do rozwoju miejscowości. W 1923 r. mieszkało tam już 574 osób. Znacząco rozwinęło się rybołówstwo. W 1931 r. zarejestrowanych było 131 rybaków. Po II wojnie światowej rybakami zostali polscy osadnicy zrzeszeni w Spółdzielni Rybackiej "Wyzwolenie". 7. Komary (Schnakenburg) Mapa wykreślona przez V. Strachwitz`a w roku 1614, obejmująca wyłącznie wschodnią część mierzei, po raz pierwszy przytacza nazwę Schnekenburg. Nazwa z 1623 roku - Schnackenburg, pochodzi od komarów, których ilość na tych podmokłych terenach była nadzwyczaj wielka. Na mapie z XVI wieku zaznaczono Komary jako posiadłości "szlachetnego radcy Weyde". Było w nich wówczas tylko kilka pojedynczych domów. Komary stanowiły wieś o charakterze rybackim, rozmieszczoną wzdłuż dawnego traktu, dzisiaj piaskowej drogi. Mapa Piotra Krügera z 1634 roku pokazuje stare koryto Wisły obok Komarów, z napisem: Tędy ongi płynęła Wisła, i nieopodal inny napis: Stara Wisła całkiem zarosła. W 1762 r. wydzielono Małe i Wielkie Komary. Zabudowa była rozproszona. W 1819 r. było 20 domów, a w 1923 r. już 116 gospodarstw domowych. Na początku XX wieku powstały duże zagrody typu bauerskiego. 8. Wieniec (Kronenhof) Pojawił się w wykazie czynszów na początku XV wieku jako wieś Krimsdorff z czterema pustymi ogrodami. Nazwę można wiązać ze słowem Krone - czyli korona lub wieniec. Tak więc ją spolszczono po II wojnie światowej. Według księgi czynszów komturstwa gdańskiego w Wieńcu znajdowały się cztery ogrody obciążone czynszem pieniężnym, ale były one puste. Znajdował się w Wieńcu znaczny folwark, dwór z parkiem i dwoma stawami. Na północ od niego, przy głównym trakcie, funkcjonowała karczma. W 1819 roku wieś liczyła 171 ludzi i 23 domy. Na wale, naprzeciwko Wieńca, znajdowała się już w roku 1676 karczma Niedźwiedzia (Bärenkrug) a przy wale należące do Wieńca osiedle posiadające mniej więcej 20 domów, nazywane Kronhöfer Freiheit. W roku 1840, po przerwaniu mierzei w Neufähr, zerwany został wał obok osady, a w ciągu najbliższych lat uległo zniszczeniu i same osiedle. 9. Orlinki (Wordel) W 1292 r. klasztor cystersów pelplińskich otrzymał od księcia Mściwoja II qui Worla muncupator. Z dwóch miejsc wzmiankowanych w dokumencie potwierdzającym to nadanie, Worla utożsamiane jest z dzisiejszymi Orlinkami. Nazwa miejscowości została utworzona od nazwy rzeki Wąskiej. Sama rzeka jest łączona z ciekiem naniesionym na mapy z XVII i XVIII wieku. Miała swój początek przy wale przeciwpowodziowym ciągnącym się nieopodal Drewnicy i Mikoszewa i łączyła się z Wisłą na wysokości Sobieszewa. W ciągu lat zmieniała się nazwa wsi: około 1400 - Wurle, 1623 - Worle, 1626-1945 - Wordel. Obecna nazwa Orlinki weszła w użycie po II wojnie światowej. Dwucentrowy układ architektoniczny miał swój początek w 1761 roku. Wieś posiadała w tym czasie karczmę i kilka chat zbudowanych w pewnej odległości od szosy, która biegła skrajem lasu. Karczma funkcjonowała jeszcze w okresie wojny światowej, stała przy głównej drodze, dzisiaj ul. Turystycznej. Osada nie mając dostępu do wody nie rozwijała się; W XIX wieku miała niewielką ilość zagród bezwładnie rozrzuconych po terenie. Na południowej stronie traktu posiadały one znaczne rozmiary, co świadczyło o zamożności gospodarzy, po północnej były natomiast niewielkie, składające się niejednokrotnie z jednego budynku. W okresie istnienia Wolnego Miasta Gdańska, w końcowych latach trzydziestych, zbudowane zostały na wzniesieniach wydmowych, nieopodal Zatoki Gdańskiej, budynki letniej siedziby gauleitera Alberta Forstera, szefa NSDAP na teren wolnego miasta. Aktualnie spełniają rolę ośrodków wypoczynkowych. Waldemar Nocny & Maciej Nocny